به گزارش کتابان، «عقل‌شناخت؛ چیستی، هستی و معرفت‌شناسی عقل»، تألیف قاسم ترخان توسط شرکت چاپ و نشر بین‌الملل منتشر شد. نویسنده در این کتاب کوشیده ‌است موضوع عقل را در سه حوزه‌ی چیستی، هستی و معرفت‌شناسی از منظر متکلمان و مفسران مورد بررسی قرار دهد.

در بخش «چیستی‌شناسی عقل»، این پرسش‌ها مطرح شده است:

معنای لغوی عقل چیست؟

معنای اصطلاحی عقل در علومی مانند معرفت‌شناسی، فلسفه و منطق، کلام، اخلاق و عرفان، فقه و اصول و تفسیر و حدیث چیست؟

آیا اساساً عقل در متون دینی به‌ معنایی غیر از آن‌چه در فلسفه به کار می‌رود، به ‌کار رفته است؟ 

در این قسمت به سیر تاریخی ‌معنای لغوی عقل پرداخته شده‌است. تعاریف عقل در کتب مختلف کلامی و تفسیری و فلسفی و فقهی، بر اساس تاریخ وفات متکلمان، فلاسفه، مفسران و فقها آمده تا روشن شود که در زمان‌های اولیه کاربرد عقل چه چیزی بوده و آیا در طول تاریخ تطوراتی داشته است یا نه؟

در بخش «هستی‌شناسی عقل» این پرسش‌ها طرح شده است:

در طول تاریخ علم، چه کسانی چه مرتبه‌ای از عقل را قبول کرده‌ یا منکر شده‌اند و هم‌چنین آیا فطرت همان عقل است؟

قضایا و قیاسات عقلی از چه انواعی برخوردارند؟

در بخش «معرفت‌شناسی عقل»، پرسش از اعتبار و حجیت عقل است؛ این‌که محدودیت‌ها و عوامل و موانع رشد آن، آثار و کارکردهایش و هم‌چنین مناسبات و رابطه‌ی عقل و دین چیست.

در همه‌ی این مباحث تلاش شده‌ است دیدگاه متکلمان، فلاسفه و مفسران مسلمان به گونه‌ای تبیین شود که خواننده بتواند با اندک تأملی وجوه تمایز دیدگاه‌های مختلف را تشخیص دهد و خود به گزینش قول صحیح مبادرت ورزد. البته در برخی موارد ضروری تشخیص داده شد که دیدگاه‌های رقیب نقد و نظریه‌‌ی مختار ارائه و با دلایل قرآنی، روایی و عقلی تقویت شود.

از مهم‌ترین نوآوری‌های این نوشتار، بخش عقل و دین آن است در این قسمت رویکردهای عقل‌گرایی و ایمان‌گرایی به قرآن عرضه و از قرآن استنطاق و در نهایت رویکرد عقل‌گرایی اعتدالی و نقش دین و نقش عقل تبیین شده است.

درباره‌ی نویسنده

نگاهي گذرا بر آثار نویسنده نشان مي‌دهد زمينه‌هاي مطالعاتي وی گستره‌ی متنوعي را در برمي‌گيرد. پرداختن به مباحث مربوط به امامت، پاسخ‌گویی به شبهاتی که درباره‌ی شخصیت و قیام امام حسین علیه‌السلام مطرح است، توجه به نقش هدایت‌گر اهل‌بیت علیه‌السلام و نیز بررسی گستره‌ی عصمت به تولید آثاری با عناوین: «شخصیت و قیام امام حسین (ع)» ، «مهر ماه» و «آفاق عصمت» منتج شده است؛ لیکن پرداختن به پیراانگاره‌های علوم انسانی (مباحث مقدماتی و پیرامونی مانند بحث امکان علوم انسانی اسلامی و چگونگی تأثیر گزاره‌های کلامی بر علوم انسانی)، نقد علوم انسانی مدرن و نشان دادن تأثیر مبانی کلامی در علوم انسانی، نقطه‌ی‌ ثقل تحقيقات وي را تشكيل مي‌دهد. در این ساحتِ مطالعاتی، کتاب‌ِ پژوهشی «درآمدی بر مبانی کلامی علم دینی با تأکید بر علوم انسانی» در سال ۱۳۹۶ به چاپ رسیده‌ است و کتاب‌های «برآیند مبانی کلامی در علوم انسانی اسلامی» و «مبانی جهان‌شناختی علوم انسانی اسلامی» نیز در آستانه‌ی انتشار هستند.

شناسنامه: قاسم ترخان، «عقل‌شناخت؛ چیستی، هستی و معرفت‌شناسی عقل»، تهران: چاپ و نشر بین‌الملل، چاپ نخست، اسفند ۱۴۰۰، بها: ۷۰ هزار تومان.